Verspilling in de zorg

I

k weet niet of het nog steeds geldt, maar toen ik nog in de zorgsector werkte waren er een aantal zaken waar bakken met geld aan werden uitgegeven. Ten eerste de beruchte zorgmanagers.

Rond 1995 begon ineens de hausse aan fusies in de zorg. De voordelen van schaalvergroting werden binnen en buiten de branche bejubeld; zo zouden bijvoorbeeld de kosten beter in de hand gehouden kunnen worden doordat grote organisaties goedkoper in konden kopen. En men had over het synergie-effect, een bekend fenomeen uit de logistiek[1], waarbij een samenwerking of fusie effectiever tussen twee of meer zorginstellingen is dan dat iedereen voor zich zou werken. Zo op het oog steekhoudende argumenten. En het leverde de enorme zorgconglomeraties op die we nu kennen.

Voor het gemak werd even vergeten dat een grotere organisatie meer bestuurslagen (afdelingsmanagers,  zorgmanagers, locatiedirecteuren, u begrijpt het wel) kent en dat het geheel bureaucratischer wordt, waardoor de beoogde efficiëntievoordelen (deels) weer tenietgedaan worden.

Zo moest ik eens naar Stichting Philadelphia in Nunspeet toe omdat onze organisatie zou gaan samenwerken met deze zorgmoloch. Het eerst werd de salarisadministratie  aangepakt. Toen wij met twee man en één vrouw sterk het pand betraden keken we onze ogen uit, zoveel mensen samengepakt om de administratie te doen.

En er viel nog iets op. Elke medewerker was op zijn eigen deelgebied gespecialiseerd. Zodra je een vrij logische vraag had over bijvoorbeeld een bepaald onderdeel van het salarispakket, dan werd je verwezen naar medewerker X die je alles kon vertellen over de werking van dat ene onderdeel. Had je een vraag over een bepaalde regeling? Dan naar medewerker Y die je daar weer uitgebreid over kon informeren.  Nu is dit ietwat gecharcheerd, maar zo werkte het wel. Het hield ook in dat deze afdeling behoorlijk groot was, zodanig groot, dat er een compleet nieuw gebouw uit de grond werd gestampt om de administratieve afdeling te kunnen huisvesten, omdat het  oude gebouw wat krapjes werd.  Heeft het wat opgeleverd? Uiteindelijk niet. De samenwerking werd na een aantal jaren opgeheven.

Waar ook veel, heel veel geld aan uitgegeven werd, was de post advieskosten. Ieder jaar maakte de controller een begroting op met een bepaald budget voor advieskosten. Steevast kon je bij het opmaken van de jaarrekening er van uitgaan dat dit budget was overschreden. En dan niet met een paar tientjes, maar met vele duizenden euro’s. Stel dat het budget maximaal dertigduizend euro was, dan stonden wij er niet van te kijken dat het daadwerkelijk uitgegeven bedrag twee tot drie keer zo hoog werd. Elk jaar paste de controller het bedrag voor advieskosten aan in de begroting en elk jaar werd het budget fors overschreden. 

Oorzaak? Een directeur en een Raad van Toezicht die de eigen, intern aanwezige kennis niet op waarde konden schatten en vervolgens bevestiging zochten bij een externe partij. Voor elk wissewasje werd - bij wijze van spreken - een extern adviesbureau ingeschakeld, die uiteindelijk na een halfjaar onderzoek hetzelfde concludeerde wat de controller al had geadviseerd.  En dat tegen een nota waar je u tegen zei.

De Zorgstichting had ook een aantal bouwstichtingen waar alle aanleunwoningen in waren opgenomen. Net als bij de stichting Philadelphia hadden wij een directeur, die wilde dat de zorginstelling op kon gaan in de vaart der volkeren (niet geheel toevallig overigens, dat bewaren we voor een volgend blog).

Dus werd er gesloopt, gebouwd, verbouwd, gerenoveerd en gerestaureerd bij het leven. Was het ene project net opgeleverd, dan stond het volgende project al weer klaar. Aanleunwoningen waren volgens onze directeur nodig om het totale budget te verstevigen en nieuwbouw was volgens hem daarvoor uitermate geschikt.

Dat wij redelijk oude, doch zeer renderende aanleunwoningen hadden (veel vraag naar en weinig kosten), die tegen een veel geringer bedrag gemoderniseerd konden worden) was maar bijzaak. Deze werden afgebroken en er zou iets veel mooiers voor terugkomen. Dat hij daarmee de kip met gouden eieren slachtte kwam niet in de gedachten van de directeur op.

Nu moet ik toegeven dat er wat moois voor teruggekomen is. Een flat met meerdere bijnamen (niet allemaal even vleiend) die de skyline van Stadskanaal 's avonds markeert en die de stichting bijna de das om heeft gedaan. De controller heeft met kunst- en vliegwerk een oplossing gevonden.  

Als restpostje de kosten voor opleiding en vorming. Bedoeld om medewerkers een adequate opleiding te geven, zodat de kennis en kunde op peil bleef en de algehele kwaliteit van zorg omhoog ging. Natuurlijk mocht ook de directie een deel van het budget aanspreken. Enfin, dat werden dure seminars en studiereizen…

---

[1] met als klein grapje dat gehanteerd werd dat de uitkomst van de som één + één niet twee maar drie en soms zelfs vier is

Capgemini, bouwers van luchtkastelen

O

p 2 september 2015  was er een uitzending van Zembla[1] over de softwareproblemen bij  de SVB. Een uitzending, waar bij mij in elk geval even de onderkaak een tijdje naar beneden bleef  en ik vervolgens ietwat moeite had om hem weer dicht te krijgen. Het was verbijsterend wat we te zien en te horen kregen.

En toch ook weer niet. Want toen het pgbalarm op zijn hardst loeide in april en mei, druppelden er al wat verhalen naar buiten over de grote puinhoop op het gebied van de ICT- infrastructuur. Aanleiding? De vele problemen met  de frontend waarin digitaal de pgb-declaraties opgegeven kunnen worden. Dat was een tipje van de sluier, die nu lichtelijk ruikt omdat hij in een beerput is gevonden.

Geenstijl[2] liet al gedoseerd brokjes informatie los, die een ontluisterend beeld gaven van een tweetal machtsbeluste managers, die kostte wat het kost hun zin doordreven. Zonder daarbij ook maar enigszins kritisch op de vingers te worden gekeken door de top van de SVB. Na de uitzending van Zembla weten we dat één van deze managers niet in dienst was bij de SVB maar door Capgemini werd betaald.

Nu ben ik wat bevooroordeeld, zo’n externe manager weet vaak niets van de bedrijfscultuur en doet vaker kwaad dan goed is mijn ervaring, maar dit gegeven is natuurlijk vragen om problemen; immers men geeft een manager, die notabene ingehuurd wordt van de softwareontwikkelaar, carte blanche. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt werd weer eens pijnlijk duidelijk.

Des te stuitender is het feit, dat degene die de declaraties van deze manager fiatteert, notabene de zakenpartner is van deze manager; gezamenlijk hebben ze een adviesbureautje die cliënten bij staat op - u raadt het al - ICT-gebied.  Het moet niet gekker worden (overigens heb ik een vergelijkbare situatie meegemaakt, dus het komt vaker voor). Het beeld is ontstaan van een organisatie, waar bij de top de controle en eigen regie uit handen gaf en dat uiteindelijk wel best vond. Ik vraag mij dan ook af of de AO/IC[3] procedures bij de SVB wel in voldoende mate zijn nageleefd.

Nu is overheid en ICT geen gelukkige combinatie. Vaker wel dan niet worden bakken met (belasting)geld[4] uitgegeven aan niet of onvolledig functionerende software. Dat mevrouw Kleinsma de stekker uit het geldverslindende project heeft getrokken is alleen maar goed. De tijdelijke ICT-commissie onder leiding van Ton Elias heeft een 218 pagina’s dik rapport geschreven met daarin een aantal voorbeelden die gierend uit de klauwen zijn gelopen. Om dit soort excessieve uitwassen te voorkomen zijn er door deze commissie een aantal aanbevelingen gedaan, die deels zijn overgenomen door het kabinet.

Dan Rene Veldwijk de deskundige die ook in Zembla aan het woord kwam. Deze man, die zelf ook een ICT-bedrijf heeft en voor de overheid heeft gewerkt (en voor relatief weinig geld wél een goed werkend systeem aan de overheid heeft afgeleverd) kreeg na een aantal - voor de overheid - zeer kritische columns op de Computable[5] website, via Twitter de volle laag van de voorzitter van de ICT-commissie Ton Elias. En dan druk ik me nog netjes uit. Ook een andere prominent lid van het kabinet, minister Ronald Plasterk liet zich nogal laatdunkend uit over de capaciteiten van Rene Veldwijk. Ten onrechte.

De persoonlijke aanvallen van de heer Elias richting Rene Veldwijk vielen mij op. En niet alleen mij, ook andere medetwitteraars. Tijd dus om eens te kijken naar Capgemini. Laten we één ding direct vaststellen. Capgemini is, zo blijkt uit de uitzending van Zembla, een meester in het verkopen van gebakken lucht. Om even in  de sprookjeswereld van Capgemini te blijven, worden er complete luchtkastelen voorgesteld en verkocht, die nimmer af komen en waarvoor steeds geld uit de zakken van de opdrachtgever worden geklopt. En het is een lucratieve windhandel.

Als opdrachtgever mag je verwachten dat een groot ICT bedrijf als Capgemini binnen de daarvoor afgesproken termijn een goed werkend systeem aflevert. Het lijkt er echter op dat de vestiging in Nederland telkens weer klanten aan het lijntje houdt door het programmeerwerk te outsourcen richting India, waar onervaren programmeurs aan complexe softwaresystemen werken, die  vervolgens juist datgene niet doen waarvoor ze ontworpen zijn. En de klant is vervolgens de dupe. Mocht dat dan toevallig de overheid zijn, dan betekent dat dat er gemeenschapsgeld  is verknoeid.

Nu de vraag waarom Ton Elias met een gestrekt been de discussie ingaat. Het blijkt dat de vicepresident van Capgemini Nederland, Zsolt Szabo en diens voorganger Bas Eenhoorn beiden prominente leden zijn van de VVD. Natuurlijk, van belangenverstrengeling  kun je niet eerder spreken dan wanneer dit onomstotelijk is vastgesteld. En alle aanbestedingen zullen de toetsing aan wetgeving glansrijk doorstaan. Daar twijfel ik niet aan. Maar toch.  Door nu zo hard te blaffen op Twitter doet Ton Elias meer kwaad dan goed.  De associatie dat er korte  lijnen tussen de politiek en het management van CapGemini bestaan zijn heel snel gelegd. Een kleine, provocatieve actie van mij deed Ton Elias als door een adder gebeten reageren.

Wat zijn nu de mogelijke gevolgen?  Laat ik helder zijn en ze even opsommen:

• Door het niet of onvoldoende toepassen van de controlemechanismen op het gebied van AO/IC procedures, heeft de directie van de SVB zichzelf een brevet van onvermogen geven. Als na onderzoek ook nog eens onweerlegbaar vastgesteld wordt dat leden van het bestuur bewijs hebben vernietigd hebben (één van de artikelen op Geenstijl wijst op deze mogelijkheid), heeft dit maar één consequentie: opstappen.

• De twee managers die mogelijk laakbaar hebben gehandeld - de zweem van ernstige belangenverstrengeling hangt rond beide personen – dienen nader onderzocht te worden op mogelijke malversaties en dienen na eventueel bewijs juridisch vervolgd te worden. Het verweer van beide managers (te lezen op de website van zembla) blinkt uit in het afschuiven van verantwoordelijkheden. En de berichten op Geenstijl tonen een iets ander beeld van beide heren.

• En dan Capgemini, voor het verkopen van een overduidelijk niet deugdelijk product, dat ook nog eens niet doet wat het belooft is maar één ding mogelijk. Terugvordering van alle betaalde bedragen, vermeerderd met de wettelijke rente. En uitsluiting bij een volgende openbare aanbesteding. Kwakzalvers en oplichters worden ook publiekelijk  aan de schandpaal genageld en strafrechterlijk vervolgd, dus waarom dit ook niet doen bij dit bedrijf?

• Telkens weer blijkt dat de overheid niet leert van fouten uit het verleden, alle debatten, onderzoeken en parlementaire enquetes ten spijt. Dit akkevietje zou consequenties moeten hebben.  En de VVD zou daarbij wel eens onder vuur kunnen komen liggen, gezien de geconstateerde associatie. Dat de aanstelling van  Bas Eenhoorn tot Nationaal Commissaris Digitale Overheid door partijgenoot Stef Blok wel erg kordaat werd aangepakt doet deze zaak ook geen goed.

Of er daadwerkelijk een debat komt naar aanleiding van de uitzending van Zembla? Het CDA heeft er één aangevraagd. Laten we hopen dat het gevolgen gaat krijgen.

---

[1] voor wie  de bewuste aflevering wil zien is hier de link: De spaghetticode. Lees vooral ook de commentaren

[2] De bewuste artikelen uit Geenstijl:

1. Anonieme insider mailt details IT-troep SVB
2. SVB Leaks II: Nieuwe klokkenluiders lopen leeg over baantjesmolen, integriteit en angstcultuur bij SVB
3. SVB Leaks III: Weer een SVB-ambtenaar in de mail
4. SVB Leaks IV en V - "Het echte verhaal"
5. SVB Leaks VI - Weer een IT'er die leegloopt over snoepreisjes, angstcultuur en mismanagement
6. SVB Leaks VII - 'Leden Raad van Bestuur wijzigden alarmerende adviezen en vernietigden bewijs'
7. SVB Leaks VIII - 'Raad van Bestuur in gesprek met ICT-medewerkers na onthullingen op GeenStijl'
8. GeenStijl: SVB Leaks IX - over de managementdictatuur

[3] AO/IC procedures staan voor administratieve organisatie en interne controleprocedures. Deze beschrijven hoe de (project)administratie ingericht is en stelt de controleregels op waaraan men kan toetsen of er binnen het bedrijf geen misbruik gemaakt wordt van verantwoordelijkheden. De website van openorg.nl beschrijft dit heel treffend: “In de AO/IB worden de financiële processen en procedures vastgelegd van de organisatie en hoe hier controle mechanismen zijn ingebouwd zodat persoon X. niet al te gemakkelijk met de kas naar Honolulu kan vertrekken.”

[4] Het geintje bij de SVB heeft officieel een kostenpost van 43,7 miljoen euro opgeleverd, exclusief de kosten voor de licenties voor het Oracle pakket, maar het zou mij niets verbazen dat de daadwerkelijke kosten een veelvoud van dit bedrag zijn. Voor wie zin heeft, kan hier het rapport van de ict-commissie onder voorzitterschap van Ton Elias vinden

[5] De columns van Rene Veldwijk over de problemen bij de SVB en de oude nieuwe kater BRP in chronologische volgorde:

1.     SVB: Brand in het ecosysteem

2.     SVB MRS: A Tale of Two Fails

3.     De SVB en het wandelende PGB-skelet

4.     De PGB-affaire en de ‘onafhankelijke’ ICT-audit

5.     De PGB-affaire 2: missing link en unhappy flow

6.     De PGB affaire 3: Uitweg uit de Crisis 

7.     BRP: Een nieuw leven voor een oud ICT-debacle

8.     Marktleider in de ICT faalindustrie